رکود تجارت جهانی در جریان است

دیوید لوبین

کارشناس اقتصادی و از مدیران سیتی‏ بانک

میزان رشد سالانه حجم واردات جهانی، اواخر سال گذشته [میلادی] منفی شد، در اوایل سال جاری منفی ماند و دلایل اندکی هست که فکر کنیم اوضاع بهتر خواهد شد. تا زمانی که این صادق است، این اقتصادهای باز و وابسته به تجارت، به‏خصوص در دنیای در حال توسعه هستند که بیشترین ضربه را می‏خورند.

سکوت این چنین رشد تجارت در این روزها، سه دلیل عمده دارد؛ اولی، خیلی ساده این است که داریم خماری رشد تجاری دوران کووید را می‏کشیم. این رشد را می‏توان عمدتاً مربوط به واکنش ‏های متفاوت در سیاست‏ های اقتصادی دانست که در دوران پاندمی اتخاذ شدند. درحالی‌که ایالات متحده و دیگر دولت‏ های لیبرال مصمم بودند با نقل و انتقال‏ های مالی قدرت خرید شهروندان را بالا ببرند. ویژگی رویکرد چین بیشتر این بود که کارگران را به کارخانه‏ ها برگرداند. به عبارت دیگر، هدف چین تقویت عرضه بود، درحالی‌که شرکای تجاری‏اش تقاضا را تقویت کردند. نتیجه این کار، شتابی در رشد تجاری بود که مشابه‌اش از زمان بازیابی اقتصادی بعد از بحران مالی ۲۰۰۸ دیده نشده بود.

دلیل دوم برای افت تجارت، تغییرات مشهود در خرج ‏ها از سمت کالا به سمت خدمات بود، به‏ خصوص در اقتصادهای پیشرفته. بخش بزرگی از افزایش هزینه‏ کرد در چینِ امروز، مربوط به خدمات است. اعتماد هم در چین بسیار پایین است و در نتیجه پدیده «تنزل مصرف» پدیده های شایع بین خانوارهای چینی است. بدون یک بسته محرک عظیم از پکن، این وضعیت بعید است تغییر کند.

چرا اوضاع بهتر نمی‏شود؟ چندین عامل ارزش ذکر دارند. اولین چشم‏ انداز روبه‏ نزول تقاضای جهانی است. به نظر می‏رسد رشد اقتصاد جهانی امسال به حدود ۳/۲ درصد برسد و تقریباً قطعی است که سال آینده از این هم ضعیف‏تر خواهد بود. کاهش سرعت رشد قطعاً محیطی نامطلوب برای تجارت ایجاد خواهد کرد. یک دلیل دیگرش اینکه مشخصاً دنیا از نقطه اوج جهانی ‏سازی گذر کرده است. الان بیشتر از یک دهه است که این حقیقت دارد بر رشد تجارت جهانی فشار کاهشی می ‏آورد. در اوایل دهه ۱۹۸۰، صادرات جهانی معادل حدود ۱۵درصد از تولید ناخالص جهانی بود. جهانی ‏سازی این میزان را تا حوالی بحران سال ۲۰۰۸ به حدود ۲۵ درصد رساند. بعد از آن یک نزول مستمر راه افتاد و تا ۲۰۲۰ به ۲۰درصد کاهش داد.

یک راه دیگر برای مشخص‏ کردن این افت تجارت جهانی، در نظر گرفتن رابطه بین رشد تجارت جهانی و رشد تولید ناخالص جهانی است. در ده سال منجر به ۲۰۲۰، نرخ میانگین رشد تجارت جهانی به پایین‏تر از نرخ میانگین رشد تولید ناخالص جهانی رسید. این اولین دهه بعد از جنگ جهانی دوم بود که چنین وضعیتی داشت. وقتی میزان یکپارچه‏ شدن دنیا از رشد درآمد عقب می‏ افتد، کشورهایی که بیشتر از همه به این یکپارچگی تکیه دارند، یعنی اقتصادهای در حال ظهور، آسیب نامتناسبی می‏ بینند. سازمان تجارت جهانی فکر می‏کند در ۲۰۲۳، رشد تجارت جهانی یک بار دیگر از رشد تولید ناخالص جهانی عقب خواهد افتاد.

احتمال زیادی هست که رشد رویکرد حفاظتی در اقتصاد، تنش های ژئوپلیتیک و محلی‏ کردن زنجیره ‏های تأمین، این موضوع را در آینده قابل‏ پیش‏ بینی پیش رو صادق نگه دارد. معنایش این است که اگر کشور شما در حال توسعه است که بخت و اقبال قرار گرفتن در نزدیکی یک بازار بزرگ را هم ندارد، یعنی مثلاً مکزیک است، شانس شما برای جذب صنایع مربوط به صادرات احتمالاً محدود خواهد شد.

هر نگاهی که به جهانی ‏سازی داشته باشید، جهانی ‏سازی امیدی ایجاد کرده است که یک اقتصاد در حال ظهور، هر جا که باشد، ممکن است سرمایه بلندمدتی جذب کند که می‏تواند با تقویت صادرات، سطح درآمد را بالا ببرد. این چشم ‏اندازها حالا تاریک به نظر می‏رسند و این هم فقط برای یکی دو سال آینده نیست.

انتهای پیام/