مباحث مطرح شده :

منسوجات فنی TechTextiles (Technical Textiles) – بخش اول

یادداشتی از:

حمید رضـــا شرافت – عضو هیئت علمی دانشکده مهندسی نساجی و پلیمر دانشگاه آزاد اسلامی یزد

با نگاهی عامیانه می توان هنر-صنعت نساجی کشور را به چند دسته کلی تقسیم کرد:

نساجی سنتی: میراث بجا مانده از گذشتگان و نیاکان از جمله زری بافی، ترمه بافی و غیره که اغلب دست آفرین و نفیس بوده و تولید کم و اشتغال زایی بالا دارد.

نساجی رایج: تولید الیاف، نخ و پارچه و سایر منسوجات متعارف از جمله پارچه های لباسی، شال و روسری و غیره که کاربردهای عمومی دارند و اغلب وابسته به فناوری های جدید رایج هستند.

نساجی مدرن یا با فناوری بالا(Hi Tech) : تولید منسوجات فنی که ارزش افزوده و کارایی بالا دارند و سهم تولید آن ها در تولید منسوجات کشور بسیار ناچیز است.

با یک بررسی کلی می توان دریافت در دنیا دیگر کمتر گرایش های فناوری و شیمی نساجی و معدود رشته هایی که در دانشگاه های کشور وجود دارد دیده می شود و با توجه به گسترش تعامل رشته ها، پیوندی بین رشته ای بین نساجی و صنایع بسیاری شکل گرفته است که در ادامه بطور خلاصه به برخی از آن ها پرداخته می شود:

 

 منسوجات کشاورزی   Agrotech (Agro-textiles)

منسوجات کشاورزی، تلفیقی از نساجی و کشاورزی است. منسوجات مورد استفاده در کشاورزی به عنوان منسوجات کشاورزی نامیده می شوند. آن ها برای حفاظت از محصول، کود، ... مورد استفاده قرار می گیرند. خواص اساسی مورد نیاز عبارتند از: قدرت، کشش، سفتی و تخریب زیستی، مقاومت در برابر نور خورشید و مقاومت در برابر محیط سمی.

همه این خصوصیات به رشد و برداشت محصول و دیگر مواد غذایی کمک می کند. برخی از کاربردهای منسوجات کشاورزی عبارتند از:

• پیشگیری از فرسایش و راه سازی برای کاشت جنگل در پوشش گلخانه ای و شبکه های ماهیگیری.

• برای جداسازی لایه در زمینه ها، شبکه ها برای گیاهان، گیاهان بدون ریشه و حفاظت از مناطق علفی.

• به عنوان صفحه نمایش خورشید (از آنجا که آن ها دارای نمایش قابل تنظیم) و سپر باد.

• به عنوان مواد بسته بندی و کیسه های برای ذخیره چمن (که پوشیده شده است).

• کنترل کشش در شبکه های کشباف.

• سایه برای حوضه ها.

• شبکه های ضد پرنده.

• پارچه برای خرد کردن و جداسازی، برای مراحل بزرگ شدن لارو.

• مواد برای مدیریت زمین و گیاهان آبی.

 

 

منسوجات ساختمانی Buildtech (Construction Textiles)

منسوجات مورد استفاده در ساخت و ساز - تقویت بتن، سیستم های فونداسیون، ساخت و ساز داخلی، عایق ها، مواد صوتی، تهویه مطبوع، جلوگیری از سر و صدا، حفاظت بصری، حفاظت در برابر خورشید، ایمنی ساختمان.

از برنامه جالب و جذاب، استفاده از پوشش های نساجی برای ساخت سقف است. این منطقه همچنین به عنوان منسوجات معماری (Archi Textiles) نامیده می شود.

 PES مقاوم در برابر پی وی سی پوشش داده شده، پارچه فیبر شیشه ای پوشش داده شده با تفلون یا PES با پوشش سیلیکونی PES برای خواص کم خزش خود استفاده می شود. نمونه های شگفت انگیز از چنین ساخت و ساز در استادیوم فوتبال، فرودگاه ها و هتل ها یافت می شود.

 

 منسوجات لباسی Clothtech (Clothing Textiles)

این منسوجات در حوزه لباس کاربرد دارند.  به خصوص در فرآیند تکمیل که در آن پارچه تحت فشار و درجه حرارت بالا اصلاح می شود، نساجی فنی از پارچه برای مصارف جدید و خاص پشتیبانی می کند.  این منسوجات معمولا ترکیب پلی استر، مودال، ویسکوز، نایلون و غیره است.

 

منسوجات عمرانی   Geotech (Geo-textiles)

این منسوجات در تقویت خاکی یا در کار ساختمانی استفاده می شوند. ژئوتکستایل منسوجات نفوذپذیر هستند و با خاک هایی که توانایی جداسازی، فیلتر کردن، محافظت و تخلیه دارند استفاده می شود.

 زمینه های کاربردی شامل مهندسی عمران، ساخت زمین و جاده، مهندسی سد، آب بندی خاک و سیستم های زهکشی است. منسوج مورد استفاده در آن باید دارای قدرت، دوام، جذب رطوبت کم و ضخامت باشد.

 در بیشتر موارد از منسوجات بافته شده و بی بافت استفاده می شود. الیاف مصنوعی مانند شیشه، پلی پروپیلن و الیاف اکریلیک برای جلوگیری از ترک خوردگی بتن، پلاستیک و دیگر مصالح ساختمانی استفاده می شود.

 پلی پروپیلن و پلی استر در مواد ژئوتکستایل و فیلتراسیون خشک / مایع به دلیل سازگاری آنها استفاده می شود.

 

  منسوجات خانگی  Hometech (Domestic Textiles)

منسوجات مورد استفاده در محیط داخلی - دکوراسیون داخلی و مبلمان، موکت، حفاظت در برابر خورشید، مواد بالش نسوز، بالش، پوشش کف و دیوار، سازه / اتصالات تقویت شده پارچه.

در محیط های مشابه مثل ساختمان های بزرگ، کشتی ها، کاروان ها، اتوبوس ها، ... مواد مقاوم در برابر آتش استفاده می شود. خواص بازدارنده آتش از طریق استفاده از الیاف بازدارنده ذاتی مانند مداکریل یا از طریق استفاده از یک پوشش با مواد افزودنی بازدارنده (برومید ترکیبات فسفر) به دست می آید.

 

 منسوجات صنعتی  Indutech (Industrial Textiles)

پارچه های مورد استفاده برای برنامه های کاربردی شیمیایی و الکتریکی و منسوجات مربوط به مهندسی مکانیک. عایق صوتی، فن آوری ذوب، عایق ها، مهر و موم، سلول سوختی، عایق صوتی، فرآیند ذوب، پوشش های غلتکی، فن آوری های سنگ زنی.

 

 منسوجات بالابر Lifting textiles

پارچه های فنی برای بلند کردن محموله ها. مورد استفاده در فرآیند بلند کردن کالاهای سنگین.  منسوجات تولید با تراکم بالای نخ بافته می شود و پارچه با حرارت و درجه حرارت بالا کنترل می شود. معمولا از پلی استر و نایلون با استحکام بالا ساخته می شود اما الیاف HMPE به عنوان تقویت نیز استفاده می شود.

 

 منسوجات قابل حمل  Mobiltech (Textiles used in transport; automotive and aerospace)

این پارچه ها در ساخت اتومبیل، راه آهن، کشتی، هواپیما و فضاپیماها استفاده می شود. نمونه هایی از پوشش های کامیون (پارچه های PES با پوشش PVC)، پوشش های تنه اتومبیل (اغلب سوزن های فلزی)، کمربندهای چاقو برای حمل بار، پوشش صندلی (مواد نساجی)، کمربند ایمنی، پارچه های غیر پارچه ای برای فیلتر کردن هوا در کابین (همچنین در indutech پوشش داده شده است) ، کیسه های هوا، چتر نجات، قایق (بادی)، بالن های هوا.

این پارچه در خودروها، کشتی ها و هواپیما استفاده می شود. بسیاری از پارچه های پوشانده شده و تقویت شده در مواد برای موتورهای مانند کانال های هوا، کمربندهای زمان بندی، فیلترهای هوا، غیرفلزی برای جداسازی صدای موتور استفاده می شود. تعدادی از مواد نیز در داخل خودرو استفاده می شود. واضح ترین آن، پوشش های صندلی، کمربند ایمنی و کیسه های هوا است. در کیسه هوای اتومبیل از نایلون با استحکام بالا استفاده می شود.

کامپوزیت کربن بیشتر در ساخت قطعات هواپیما استفاده می شود، در حالی که فیبر کربن برای ساخت تایرهای مقاوم تر و پلی استر کششی بالا برای ساخت بالن های هوا استفاده می شود.

 

منسوجات دوستدار محیط زیست  Oekotech or Ecotech (Ecological Protection Textile)

زمینه های کاربردی جدید برای منسوجات در برنامه های حفاظت از محیط زیست - کف آب بندی، محافظت در برابر فرسایش، تمیز کردن هوا، جلوگیری از آلودگی آب، تمیز کردن آب، تصفیه / بازیافت زباله، ساخت محل سکونت، استخراج محصول، گیاهان فاضلاب خانگی.

 

 منسوجات بسته بندی Packtech (Packaging textiles)

این منسوجات شامل بسته بندی، سیلوها، ظروف، کیسه، تسمه بند، بوم، چادر هستند.

 

 منسوجات ایمنی    Protech (protective textiles)

هدف اصلی پارچه های محافظ فنی، بهبود ایمنی مردم در محل کار خود است. یک پارچه حفاظتی فنی می تواند زندگی کارگر را نجات دهد، به همین دلیل، اکثر آن ها به طور عمده برای تولید PPE (تجهیزات حفاظتی شخصی) استفاده می شود. این پارچه ها در سراسر دنیا به دلیل حساسیت جامعه، نیاز به ایمنی بیشتری در کار دارد. برخی از سازمان های سراسر جهان (ASTM و ISO) وجود دارند که شرایط و مقررات را برای تطبیق با یک پارچه توصیف می کنند و به عنوان یک پارچه محافظ فنی در نظر گرفته می شوند. هدف از یک پارچه محافظ فنی مد نیست، آن ها طراحی شده اند برای ارزش اضافی در حفاظت، در برابر برخی از خطرات.

امروزه می توان آن را در بازار یافت، پارچه های فنی که محافظت می کنند از:

• درجه حرارت بالا (عایق، آتش نشان)

• سوختگی (شعله، گرما و حرارت تابشی، آتش نشانی، منطقه ATEX)

• تخلیه الکتریکی قوس الکتریکی (انفجار پلاسما، شرکت های برق)

• اثرات فلزات فلزی (ریخته گری)

• جوش های فلزی (جوش)

• محیط اسیدی (پتروشیمی، گاز، پالایشگاه، شیمیایی)

• تاثیر گلوله (نظامی، امنیتی)

• مقاوم در برابر برش (دستکش، صنعت شیشه)

• لوازم فضانورد

 

 منسوجات ورزشی  Sportech (Sports textiles)

این منسوجات شامل کفش، تجهیزات ورزشی، ورزشی و قایقرانی، کوهنوردی، ماهیگیری، دوچرخه سواری، ورزش های زمستانی و تابستانی، ورزش داخلی و می تواند از هر چیزی از جمله کیف های ورزشی متفاوت باشد.

 

  منسوجات الکترونیکی

  E-Textiles and wearable computers  (electronical textiles)

به سرعت منسوجات با برق در تمام دنیا ادغام خواهند شد. رایانه های پوشیدنی مانند ساعت مچی پیشرفته و غیره از این جمله اند. IC ها در پارچه برای تولید صفحه کلید پارچه ای و سایر دستگاه های رایانه ای پوشیدنی قرار می گیرند. این نوع از محصولات به عنوان منسوجات الکترونیکی تعاملی (IET) شناخته می شود. تحقیق برای حمایت از توسعه IET در بسیاری از دانشگاه ها انجام می شود. افزایش علاقه مصرف کنندگان به تلفن همراه، دستگاه های الکترونیکی تقاضا برای محصولات IET را افزایش می دهد.

 

پویش کل ژنومی

یادداشتی از:

مرتضی بیطرف ثانی-استادیار پژوهشی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد

پویش کل ژنوم ، به عنوان ابزار شناسایی الگوی توارثی بیماریها، ناهنجاری ها و صفات مختلف مطرح می باشد. این تکنیک، یک روش توسعه یافته در مقیاس کل ژنوم است. تقریبا 99.9 درصد از ژنوم افراد با هم مشابه است. و تنوع ژنتیکی افراد به خاطر همان یک دهم درصد می باشد. با احتساب 3 میلیارد باز آلی ژنوم، تقریبا 3 میلیون نقطه وجود دارد. که در افراد مختلف می تواند متفاوت باشد. پویش کل ژنوم ) GWAS ( به دنبال شناسایی نقاطی است که با تنوع ژنتیکی صفات مختلف ارتباط دارد. با این تفاسیر سهم ژنتیکی صفات مختلف، بیماری ها، ناهنجاری ها و سایر موارد با این تکنیک شناسایی می شود کما اینکه در حال حاضر با وجود دستگاه های توالی یابی کل ژنوم، نقاط ژنومی مرتبط با انواع بیماری ها و ناهنجاری ها شناسایی می گردد.

دستیابی به مارکارهای کل ژنوم دریچه جدیدی در اصلاح نژاد نیز باز کرده است. به طوریکه سابقا برای بهبود صفات تولیدی در دام از رکوردهای فنوتیپی ثبت شده و شجره آن استفاده می کردند. با تولید داده های ژنومی گسترده، انتخاب بر اساس ژنوتیپ صورت می گیرد و بدین ترتیب می توان استعداد ژنتیکی دام برای صفات تولیدی را در بدو تولد محاسبه کرد و روند پیشرفت ژنتیکی را تسریع بخشید. به عبارت ساده تر دام برتر آینده از منظر ژنتیکی سریع انتخاب می شود

دستیابی به توالی ژنوم ، همچنین اطلاعات جامع وکاملی از ساختار ژنتیکی جمعیت و همچنین تکامل را ارائه می نماید. بررسی روابط خویشاوندی، مستلزم داشتن شجره کامل می باشد. ولی در حال حاظر باتوجه به داده های ژنومی تولید شده به ازای هر فرد، روابط خویشاوندی آنها قابل شناسایی است.

با وجود دستگاه های توالی یابی کل ژنومی ، تولید داده های بزرگ ) Big Data ( رو به افزایش است و داده کاوی و آنالیزهای بیوانفورماتیک از اهمیت بالایی برخوردار است.

 

اهمیت توجه به ارگونومی در سیستمهای اجتماعی- فنی

یادداشتی از:

دکتر ناصر صدرا ابرقویی

در فراز و نشیب زندگی اجتماعی بشر، کار و تلاش از فاکتورهای مهم رشد انسان بوده است چرا که انسان با تدبیر، کار و خلاقیت توانسته است بر جهان اطراف خود تسلط پیدا کند و از این راه به آرزوهای خود برسد. انسان همیشه کوشیده است که جهان اطراف خود را طبق امیال و خواستههای خود تغییر دهد. بیشک در این راه مشکلات عدیدهای را متحمل شده و میشود. از طرفی در جهان کنونی، علوم مختلف بخش عمدهای از مشکلات افراد را در سیستمهای کاری گوناگون حل و فصل کرده است. از طرفی دیگر شرایط محیطی؛ اجتماعی؛ اقتصادی و فرهنگی متفاوت کشورها، ایجاب میکند که رویکردهای بهبود بهرهوری دارای ویژگی های خاصی باشد. اما آنچه در تمامی کشورهایی که در ارتقای بهرهوری و تسریع در روند توسعه موفق بودهاند در خور توجه است، گستردگی و همبستگی فعالیتهای ارتقای بهرهوری در چارچوب یک حرکت ملی میباشد. در این راستا علوم و فنونی وجود دارند که از زوایای مختلف، سلامت و بهداشت انسانها و نیز کارایی و اثربخشی آنها را مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار میدهد. یکی از این علوم "ارگونومی" است که شرایط تطبیق منطقی کار- محیط- ماشین و سازمان را با انسان در راستای حفظ سلامت؛ بهبود کارایی و افزایش بهرهوری، مورد توجه قرار میدهد. تحقق درصد زیادی از مواردی مثل: حفظ کرامت و حقوق انسانها؛ سهم برتر منابع انسانی؛ افزایش تولید ملی؛ جامعه برخوردار از سلامت، رفاه، تامین اجتماعی؛ بهرهمند از محیط زیست مطلوب؛ انضباط؛ جایگاه اول اقتصادی، علمی و فناوری و ارتقاء نسبی سطح درآمد، میتواند از طریق به کارگیری دانش ارگونومی؛ به طور مستقیم یا غیرمستقیم؛ در سیستمهای تولیدی، خدماتی و اجتماعی جامعه باشد. ارگونومی میتواند با جمعآوری نظریههای دانشمندان علوم اجتماعی، مهندسی، مدیریت و استفاده از پیشرفتهای تکنولوژیکی ضمن حفظ سلامت افراد، نسبت به ارائه خدمات و تولید با کیفیتی بالا و ثمربخش مبادرت نماید. این امر مهم را شاید بتوان با گزینش افراد مناسب؛ آموزش مطلوب؛ طراحی تجهیزات، وسایل و محیط کار با در نظر گرفتن نیازها و ویژگیهای روحی و جسمی انسانها؛ تدوین روندها و دستورالعملهای معین و منطقی عملی نمود. واضح است که با ایجاد رفاه کاری برای نیروی انسانی شاغل در سیستمهای مختلف اقتصادی- اجتماعی، میتوان شاهد ارتقای شاخصهای بهرهوری در این سیستمها بود انشاا...

خواهشمند است پیشنهادات، نظرات و انتقادات اصلاحی خود را به دبیرخانه اندیشکده صفای یزد منعکس فرمایید